سردرد یکی از شایعترین شکایات بالینی است که به هرنوع دردی که در هر قسمتی از سرایجاد گردد گفته میشود . انواع مختلفی  سر درد با علل گوناگون وجود دارد ؛ انجمن بین المللی سر درد ( IHS )  یک طبقه بندی از انواع سر درد به شرح ذیل ارائه داده است :

• سر درد تنشنی ( Tension)
• سر درد میگرن ( Migraine)
•  سر درد کلاستر یا خوشه ای ( Cluster)
• سر دردهای ثانویه ناشی از شرایطی از قبیل تب- بیماریهای عفونی – بیماریهای سینوسی و یا در موارد نادر ، در موارد وجود تومور و مشکلات جدی تر .
• نورالژی کرانیال (درگیری اعصاب جمجه ) و سندروم های درد میوفاشیال و سردرد گردنی و سایر موارد

بیشتر سر دردها بی خطر هستند و خودبخود برطرف می شوند . سر دردهای شدید که بصورت مکرر تکرار می شوند می توانند بر روی توانایی فرد در فعالیت های روزمره زندگی تاثیر گذاشته و موجب کاهش سطح کیفیت زندگی گردد. برای اکثر انواع سر درد درمان های موثری وجود دارد . در این میان تشخیص نوع سر درد و علت ایجاد آن و تنظیم برنامه درمانی مناسب و قابل پذیرش که باعث کاهش تعداد دفعات تکرار و شدت آن می شود از اهمیت بالایی برخوردار است .

درمیان انواع مختلف سر درد ، سر دردهای تنشنال ( Tension Headaches) شایعترین نوع سر درد در میان بزرگسالان است و معمولا به عنوان سر دردهای اسپاسم عضلانی و یا سر دردهای ناشی از استرس ارجاع داده می شوند و معمولا دراثر مشکلات در سر ، چانه و یا گردن ، پاسچر ضعیف ، خستگی و یا استرس ایجاد میشوند . بروز مشکلی در ناحیه گردن – سر و یا چانه از قبیل صدمات و یا آرتروز میتواند تون غیر طبیعی و تنشن و عضلات ناحیه پشت سر و گردن و افزایش فشار روی اعصاب ناحیه سر و صورت شود. پاسچر (قامت ) و وضعیت فیزیکی ضعیف میتواند باعث بیش از حد کار کردن این عضلات شده و سر درد را تحریک کند .

نواحی توزیع درد :

در سر درد تشنال معمولا  درد از پشت سر شروع شده و به بالای سر و در نواحی اطراف چشم ها پخش می شود . فرد ممکن است یک افزایش فشار در صورت – گونه ها و مفاصل فکی گیجگاهی TMJ)) احساس کند .

انواع سر درد تنشنال :

سر درد تنشنال براساس نوع و شدت درد و تعداد دفعات تکرار آن به دو نوع اپیزودیک (دوره ای )و مزمن طبقه بندی میشود .

در نوع اپیزودیک تعداد دفعات تکرار آن هرچند وقت یکبار ( کمتراز 15 روز در ماه ) است و درد ممکن است که به صورت درد نوار مانند : سفتی یا فشار مداوم با شدت ضعیف تا متوسط اطراف پیشانی و پشت سر و گردن گزارش شود . این نوع سردرد ممکن است از 30 دقیقه تا چندین روز به طول انجامد . سر درد بطور مشخص با افزایش تکرار آن تشدید می یابد .

در نوع مزمن سر درد تنشنال تعداد دفعات تکرار بیش از 15 روز در ماه می باشد . درد معمولا بصورت ضربان دار در جلو ، بالا و اطراف سر ایجاد میشود . مدت زمان سر درد معمولا طولانی بوده و سپس برطرف میشود . اگرچه ممکن است شدت درد در طی روز متفاوت باشد اما درد تقریبا همیشه حضور دارد . در این نوع سر درد بینایی – تعادل و قدرت فرد تحت تاثیر قرار نمی گیرد .

از علائم دیگر سر درد تنشنال می توان به زود رنجی و حساسیت بالای فرد – عدم تمرکز – خستگی مزمن – مختل شدن خواب – مقداری حساسیت به نور و صدا – درد عضلانی عمومی بدن را نام برد .

چه افرادی مبتلا به سر دردهای تنشنال می شوند ؟

حدود 30 تا 80% افراد بزرگسال جمعیت امریکا از سر دردهای تنشنال اپیزودیک گاه و بی گاه رنج می برند  و 3 % از سر دردهای تنشنال مزمن رنج می برند . احتمال بروز این نوع سر دردها در خانم ها 2 برابر آقایان است و تغییرات سطح میزان هورمون استروژن طی سیکل قاعدگی و یا در دوران یائسگی روی سر درد تنشنال تاثیرگذار است . استرس بیش از حد ، کار کردن در مدت زمان طولانی ، کم خوابی یا خواب خیلی زیاد و مصرف دارو و یا الکل از عواملی هستند که می توانند در تعداد دفعات و شدت این نوع سر درد تاثیرگذار باشند .

چه چیزهای باعث بروز سر درد تنشنال می شوند ؟

علت مشخصی برای بروز این نوع سر دردها وجود ندارد و حالت وراثتی نیز ندارند . در بعضی از افراد سفتی و گرفتگی عضلات پشت گردن و بافت های روی کاسه سر به عنوان علت این نوع سر دردها در نظر گرفته می شود . این تون غیرطبیعی عضلات به دلایل متعددی از قبیل استراحت ناکافی – پاسچرضعیف – حالات روحی و یا استرس های روانی (شامل : افسردگی – اضطراب – خستگی)  و  احساس ضعف و گرسنگی – فعالیت های فیزیکی زیاد – پایین بودن سطح آهن خون  می باشد .

معمولا یک شرایط استرسی خاص سر درد تنشنال نوع اپیزودیک ( دوره ای ) را تحریک می کند ، در حالیکه نوع مزمن معمولا در اثر استرس های مداوم روزانه تحریک و ایجاد می شود .

فیزیوتراپیست چگونه میتواند در تشخیص و درمان نوع سر درد کمک می کند ؟

فیزیوتراپیست ابتدا با پرسیدن یک سری سوالات تاریخچه فرد را گرفته و با انجام یک سری تست ها و معاینات محتمل ترین علت را تعیین می کند . برای مثال ممکن است سوالاتی از این قبیل از فرد بپرسد :

• به یاد آوردن هرگونه ضربه و صدمه قبلی به سر – گردن و چانه
• محل ، نوع و رفتار درد و بقیه علایم
• انجام تست های قدرت عضلانی و حس فرد
• معاینه پاسچر فرد در حالت نشسته – ایستاده و در حین انجام یک فعالیت خاص
• اندازه گیری دامنه حرکتی گردن – شانه و قسمت های دیگر مرتبط بدن
• استفاده از تکنیک های دستی یا منوال تراپی برای ارزیابی حرکت مفاصل و عضلات گردن .

اگر تشخیص داده شود که فرد دچار سردرد تنشنال شده است ، فیزیوتراپیست یک برنامه درمانی برای درمان سردرد طرح ریزی می کند . اگر ارزیابی مشخص کند که فرد دچار انواع دیگر سردرد از قبیل سر درد کلاستر – میگرن و یا سینوسی و ... است ، فیزیوتراپیست فرد را برای آزمایشات تشخیص تکمیلی و درمان به مراکز مربوط ارجاع می دهد .

فیزیوتراپیست با استفاده از تکنیک های مختلف درمانی مشکل اولیه ایجاد سردرد را برطرف کرده و برای جلوگیری از ابتلا مجدد ،آموزش های لازم جهت اصلاح پاسچر( قامت ) و سبک زندگی به فرد داده می شود .

بخشی از نحوه درمان و چگونگی پیشگیری از ابتلای مجدد به سردرد به شرح زیر می باشد :

1.  بهبود حرکت گردن : فیزیوتراپیست با استفاده از تکنیک های دستی تخصصی که منوال تراپی نامیده می شود باعث افزایش حرکت و کاهش درد و کشش عضلات پشت گردن می شود .
2. بهبود قدرت عضلانی :  فیزیوتراپیست با آموزش یک سری تمرینات ، قدرت عضلاتی که مسئول ثبات قسمت فوقانی تنه و گردن می باشند را افزایش می دهد و در نهایت باعث بهبود  پاسچر شده و  نشستن و ایستادن فرد را راحت تر می شود و در دراز مدت ، فرد احساس خستگی کمتری  می کند .
3. بهبود پاسچر فرد : فیزیوتراپیست با ارزیابی تشخیص نوع پاسچر غیر طبیعی به فرد آموزش می دهد که چگونه پاسچر( قامت)  خود را اصلاح کند .

4. اصلاح محیط کار : فیزیوتراپیست با بیان نکاتی که فرد بایستی در حین انجام کار رعایت کند ، از قبیل نحوه نشستن ، استفاده از صندلی مناسب ، نحوه صحیح  استفاده از موس و رایانه از ابتلا مجدد فرد به سر درد پیشگیری می کند.