اهداف و اقدامات درمانی فیزیوتراپی در پیچ‌خوردگی مچ پا

 

 

 پیچ‌خوردگی مچ پا و آسیب دیدگی لیگامان ها و تاندون های اطراف مچ پا یکی از شایع‌ترین آسیب‌هایی است که نیاز به مداخله و درمان فیزیوتراپی دارد . در آمریکا روزانه  ۲۳ هزار نفر بطور میانگین دچار این عارضه می شوند و همچنین پیچ خوردگی مچ پا ۴۵ درصد از کل آسیب‌های ورزشی را شامل می‌شود  که در این میان بسکتبالیست‌ها مستعدترین گروه در بروز و شیوع این نوع آسیب هستند.

چه افرادی ریسک بالاتری برای  پیچ‌خوردگی مچ پا دارند؟

•            ورزشکاران جوان‌تر

•            افراد نظامی

•            هر فردی که طی فعالیت‌های ورزشی نیاز به دویدن‌های مکرر و تغییر جهت‌های سریع و پرش دارد.

•            افراد با وزن زیاد

 

پیچ‌خوردگی مچ پا چیست؟

درحالت‌هایی که طی یک آسیب،  مچ پا پیچ بخورد یا حرکت مچ در دامنه‌ای بیش از حد دامنه‌ی حرکتی معمول آن باشد، پیچ‌خوردگی مچ پا رخ می‌دهد. در این حالت رباط های مچ پا بیش از حد کشیده شده یا پاره می‌شوند. لیگامنت(رباط) بافت طناب مانندی است که به مفصل متصل شده و سبب استحکام مفصل می‌شود.

 

لیگامنان های مچ ، ساق پا، مچ و کف پا را به هم متصل می‌کنند. در دو طرف مفصل مچ پا، دو اتصال لیگامانی داریم که میزان آسیب لیگامان خارجی مچ پا بسیار شایع‌تر از لیگامان داخلی است.

 

درجه‌بندی نوع آسیب:

•            گرید ۱: ( خفیف)کشیدگی بیش از حد لیگامان

•            گرید ۲: ( متوسط) کشیدگی بیش از حد لیگامان همراه با پارگی ناقص

•            گرید ۳: ( شدید )  پارگی کامل لیگامان

 

طول دوره درمان

درمان و ترمیم یک پیچ‌خوردگی مچ پا معمولاً از دو هفته تا دو ماه طول می‌کشد. البته بعد از گذشت چند هفته از آسیب، فرد احساس بهتری خواهد داشت ، تا آنجا که بعد از گذشت یک ماه به یک قدرت نسبی دست می‌یابد. اما در پیچ‌خوردگی‌های شدید دوره درمان طولانی‌تر شده و نُه ماه تا یک سال به طول می‌انجامد.

 

علايم بعد از آسیب

•            درد

•            ورم

•            عدم توانایی در راه رفتن یا ایستادن روی پای آسیب ‌دیده

•            درد تیرکشنده

•            خشکی مفصل

•            ضعف

•            احساس بی‌ثباتی و عدم تعادل در مچ پا (خالی کردن و احساس لقی در مچ پا )

 

بعد از اکثر پیچ خوردگی‌ها فرد در سمت  لیگامان آسیب‌دیده احساس درد می‌کند و غالباً بلافاصله پس از آسیب مچ پا، تورم شروع شده و رفته رفته افزایش می یابد . احتمال وجود کبودی در مچ پا  نیز وجود دارد. معمولاً مچ پا در این حالت نسبت به لمس حساس بوده و با هر حرکتی دردناک می‌شود. در بیشتر پیچ‌خوردگی‌های شدید ممکن است فرد صدایی از پارگی شنیده باشد یا احساس کند بافتی در مچ پا پاره شده است.

 

تشخیص

در قدم اول فیزیوتراپیست با انجام معاینات، وضعیت مچ پا را بررسی کرده و در ادامه با اطلاع از تاریخچه و نحوه آسیب فرد نوع آسیب مچ پا را تشخیص می‌دهد. در تکمیل روند تشخیص در صورت نیاز می‌توان از عکس‌های رادیوگرافی و MRI  جهت بررسی وضعیت استخوان‌ها استفاده کرد تا اگر همراه آسیب شکستگی‌ای به‌وجود آمده باشد، فیزیوتراپیست آن را تشخیص دهد.

 

اقدامات پس از آسیب به ترتیب اهمیت:

این اقدامات سبب افزایش سرعت بهبود فرد و کاهش درد می‌شود.

•            از هر حرکتی که درد ایجاد کند امتناع کنید و به اندام مربوطه استراحت دهید.

•            استفاده از آیس‌پک یا کمپرس یخ روی موضع  به مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه که باید هر ۲ ساعت تکرار کنید.

•            مراجعه به پزشک ارتوپد و متخصص فیزیوتراپی

•            استفاده از عصا جهت ایجاد یک ساپورت و کاهش درد

•            استفاده از آتل یا باند کشی به هدف ایجاد ساپورت برای مفصل و جلوگیری از ورم

بهتر است در حد توان (در شرایطی که درد بیشتر نشود)، روی پای آسیب دیده راه بروید. این اقدام باعث می‌شود از پیشرفت درد و ورم جلوگیری شود.

 

فیزیوتراپی در درمان پیچ‌خوردگی مچ پا

فیزیوتراپیست مهم‌ترین نقش را در درمان پیچ‌خوردگی مچ پا ایفا می‌‌کند.دکتر فیزیوتراپ بر اساس اهداف درمانی متفاوت‌ ،  پروتکل های درمانی را برای فرد آسیب دیده تنظیم می‌کند و در هر مرحله اقدامات ویژه‌ای انجام می‌دهد تا زمانی که فرد به بهبودی کامل دست یابد. اهداف و اقدامات درمانی برای عارضه آسیب لیگامان ها در پیچ خوردگی مچ پا شامل موارد زیر است:

 

۱. اقدامات فیزیوتراپی برای کاهش درد و ورم

فیزیوتراپیست با استفاده از آیس و جریان های الکترومغناطیس شامل اولتراسوند،  لیزر پرتوان ، تحریکات الکتریکی و بانداژهای مخصوص در مراحل اولیه آسیب، درد و ورم را کنترل می‌کند که تمامی این موارد با توجه به ایجاد بهبود سیستم گردش خونی و تقویت کلاژن‌سازی در بافت ، سبب افزایش سرعت ترمیم لیگامان های آسیب دیده می‌شود.

 

۲. اقدامات فیزیوتراپی برای بهبود دامنه حرکتی مفصل

بازگشت به دامنه حرکتی کامل مستلزم انجام تمرینات تخصصی ، تکنیک ها و درمان های  دستی  توسط فیزیوتراپیست می باشد تا با مهارت و تخصص خود بدون آسیب به بافت‌های اطراف مفصل و همچنین کنترل آسیب لیگامان مربوطه، بتواند یک حرکت نرمال و کامل را برای مفصل ایجاد کند که البته با توجه دوره ترمیم لیگامان ، دستیابی به این هدف مستلزم صرف زمان و رعایت دستورات دکتر فیزیوتراپ به بیمار است.

 

۳.اقدامات فیزیوتراپی برای بهبود انعطاف پذیری

در پیچ‌خوردگی مچ پا علاوه بر آسیب لیگامان ها، این احتمال  نیز وجود دارد که دیگر بافت‌های نرم اطراف مفصل شامل تاندون‌های متصل به مچ پا و عضلات اطراف ساق و مچ پا نیز آسیب دیده باشند که به دنبال آن انعطاف مفصل را کاهش می دهند. در این شرایط فیزیوتراپیست میتواند با استفاده از متدهای مختلف همچون منوال تراپی (درمان دستی ) ، درای نیدلینگ و لیزر پرتوان و تکار تراپی کارکرد عضله را بهبود بخشد و با کمک به ترمیم بافت ،  انعطاف پذیری مفصل را افزایش دهد.

 

اقدامات فیزیوتراپی برای بهبود قدرت و تحمل مفصل

بعد از آسیب به دنبال ضعف و بی‌ثباتی ایجاد شده در مفصل فرد قادر به وزن‌اندازی کامل روی پای خود نیست. در این مرحله که درد و ورم کنترل شده  و دامنه حرکتی مفصل نیز کامل شده است، فیزیوتراپیست با کمک ورزش‌های تقویتی با استفاده از تراباند و وزنه به بازتوانی قدرت مچ پا می پردازد  و در ادامه با استفاده از تردمیل و دوچرخه ثابت و آموزش تمرین‌های راه رفتن صحیح ،  میزان تحمل و استقامت مفصل را بالا برده تا فرد به تدریج به راه رفتن نرمال خود برگردد.

انتخاب تمرین‌ها نیاز به مهارت و دقت دارد تا فرد در یک شرایط ایمن و بی‌خطر به شرایط عادی برگردد.

 

 

بهبود تعادل و بازگشت سرعت عمل

در ورزشکارانی که به علت آسیب از ادامه ورزش بازمانده اند، هدف نهایی بازگشت به تعادل و سرعت عمل در انجام فعالیت های ورزشی است . در این مرحله نیز فیزیوتراپیست از طریق برنامه هایی که برای رسیدن به این هدف طراحی کرده است و با استفاده از تمرینات صفحه تعادل و  سوییس بال  و ترامپولی و همچنین تمرینات پولیومتریک که شامل تمرین های پرشی و دویدن می باشد  سرعت و تعادل فرد را برای بازگشت به ورزش فراهم میکند.

 

آیا پیچ‌خوردگی مچ پا به جراحی نیاز دارد؟

از آنجا که فرصت و امکانات برای ترمیم لیگامان از طریق درمان‌های غیر‌جراحی وجود دارد، جراحی مچ پا در این مورد خیلی شایع نیست. اما در مواردی که لیگامان به طور کامل پاره شده باشد ممکن است به جراحی نیاز باشد  که پس از جراحی نیز طی دوره ریکاوری فرد باید طی چندین هفته تحت نظر متخصص فیزیوتراپی باشد تا  شرایط را برای ترمیم بافت جراحی شده و بازتوانی مفصل و مهم‌تر از همه توانایی راه رفتن و تعادل فرد فراهم کند.

 

آیا می توان از آسیب مجدد جلوگیری کرد؟

در فیزیوتراپی به کمک پروتکل‌های تخصصی درمانی و  ورزش‌های تخصصی مچ پا، این مهم تا حد زیادی فراهم می‌شود. اما در صورتی‌که شما یک بار تجربه پیچ‌خوردگی مچ پا را داشته‌اید‌ و دوره درمان و ترمیم لیگامان شما کامل انجام نشده و زودتر از زمان توصیه شده به فعالیت بازگشته‌اید و درد همچنان در مچ پا باقی مانده باشد، ریسک آسیب مجدد را بالا برده‌اید.

 

احتمال پیچ‌خوردگی مچ پا در چه حالت‌هایی بیشتر است؟

•            اضافه وزن

•            زنان بیشتر از مردان

•            ضعیف بودن عضلات

•            اختلال در تعادل

•            سابقه آسیب و اختلال در مچ و کف پا

 

پیشگیری از پیچ‌خوردگی مچ پا:

•            گرم کردن مؤثر قبل از فعالیت ورزشی

•            استفاده از کفش متناسب با حرفه ورزشی

•            استفاده از باندهای کشی و تیپینگ

•            انجام تمرینات تعادلی و قدرتی به طور منظم (چندبار در هفته طی یک سال)

•            حفظ یک وزن ایده آل