توانبخشی و فیزیوتراپی بعد از کورونا:

در آغاز سال 2020 میلادی جهان با یک ویروس جدید که با نام ویروس کووید-19 یا ویروس کورونا شناخته شد، مواجه شد. در حال حاضر در مورد تاثیراتی که این ویروس روی بیماران مبتلا، سیستم بهداشت و سلامت و کل جامعه انسانی می گذارد، اطلاعات اندکی داریم.

در آغاز شیوع بیماری، بیشترین تاکید ، روی درمان بیماران بستری با علائم حاد و شدید بود ، اما در حال حاضر که با موج سوم بیماران حاد کورونا مواجه هستیم، با عوارض و عواقب ابتلا به این بیماری نیز دست به گریبانیم . مطالعات نشان داده اند برخی از بیمارانی که از این بیماری جان سالم به در می برند از عوارض کوتاه مدت و یا بلندمدت این بیماری رنج می برند. درمان این عوارض نیازمند تلاش بسیارمی باشد و لزوم نیاز به درمانهای توانبخشی را افزایش می دهد. فیزیوتراپیستها در تامین این خدمات توانبخشی نقش بسیار مهمی دارند.

شایع ترین عوارض بیماری کورونا در بیمارانی که بهبود یافته اند چیست؟

اگرچه فضای مجازی مملو از داستانهای افرادی است که از عوارض بیماری کورونا نظیر خستگی، ضعف عضلانی، تنگی نفس و کاهش کیفیت زندگی رنج می برند،اما تا کنون شواهد علمی زیادی در این زمینه چاپ نشده است.

یک مقاله ازکشور ایتالیا موجود است که عوارض بلندمدت کووید-19 را گزارش کرده است. در این مطالعه 143 بیمار به طور متوسط 60 روز پس از شروع اولین علائم کورونا ارزیابی شدند. در زمان ارزیابی فقط 18 نفر (26%) به طور کامل بهبود یافته بودند و هیچ کدام از علائم کورونا را نداشتند.

در حالیکه 32% از آنها یک یا دو علامت و بیش از 55% سه علامت یا بیشتر را داشتند . هیچ کدام از بیماران تب و یا هرگونه علامت از بیماری حاد را نداشتند. بدتر شدن کیفیت زندگی در 44% بیماران مشاهده شد. درصد بسیاری از افراد هنوز گزارش خستگی (53%)، تنگی نفس (43%)، درد مفصلی (27%) و درد قفسه سینه (21%) می کردند.

نقش فیزیوتراپی در توانبخشی بیماران بعد از کورونا:

فیزیوتراپیست می تواند نقش مهمی در توانبخشی بیماران کووید-19 که در عملکرد فیزیکی روزانه خود دچار محدودیت می شوند داشته باشد.

6 هفته اول بعد از مرخصی از بیمارستان/ یا 6 هفته اول بعد از ناپدید شدن علائم بیماری:

به بیمارانی که از بیمارستان مرخص می شوند اغلب توصیه می شود به تدریج فعالیتهای روزمره خود را آغاز کنند و تمرینات فیزیکی عملکردی به آنها آموزش داده می شود تا در منزل انجام دهند. همچنین توصیه می شود که 2 هفته بعد ویزیت شوند تا در صورت نیاز فیزیوتراپی برای آنها تجویز شود. بیمارانی که بستری نمی شوند ممکن است توسط پزشک عمومی به فیزیوتراپی ارجاع داده شوند.

ارزیابی بیماران بعد از کورونا توسط فیزیوتراپیست:

توصیه می شود بیمار 2 هفته پس از مرخص شدن از بیمارستان یا ده هفته پس از نداشتن علائم جهت انجام فیزیوتراپی اقدام نماید. مراجعه اول بهتر است از طریق تماس تلفنی یا تماس تصویری برای ارزیابی محدودیتهای فیزیکی بیمار صورت بگیرد.

لازم است وضعیت تنفسی و سطح اکسیژن خون بیمار، قبل، حین، و بعد از فعالیت فیزیکی بررسی شود. تنگی نفس و خستگی بیمار قبل، حین، و بعد از فعالیت فیزیکی باید ارزیابی شود. همچنین باید در نظر گرفت که بیمارانی که در بخش مراقبتهای ویژه بستری بوده اند، ممکن است به سندرم پس از مراقبتهای ویژه دچار شده باشند. در این سندرم تحمل ورزش کاهش می یابد. عامل مهم دیگر که باید در نظر گرفته شود، وجود بیماریهای دیگر که بیمار قبل از کورونا داشته است یا در اثر کورونا به ان دچار شده است (مثل آسیب به ارگانهای خاص بدن) می باشد. بر اساس اطلاعات به دست امده از دیگر همکاران کادر درمان و خود بیمار، و همچنین نیازهای خاص بیمار و درخواست او برای راهنمایی، فیزیوتراپیست تصمیم می گیرد که آیا نیاز به فیزیوتراپی وجود دارد یا خیر.

بیمارانی که سطح فعالیت فیزیکی و ظرفیت عملکردی آنها کاهش یافته است نیازمند فیزیوتراپی هستند. برای اینکه فعالیت روزمره و عملکرد فیزیکی آنها به تدریج افزایش پیدا کند فیزیوتراپیست به انها راهنمایی و دستورالعمل هایی برای تمرینات خاص خواهد داد و پیشرفت آنها را ارزیابی خواهد کرد.

برای کاهش خطر افت اکسیژن خون و تمرین بیش از حد، لازم است اکسیزن خون بیمار قبل، حین، و بعد از تمرین اندازه گیری شود. حداقل اکسیژن خون در حین تمرین 85% و در حین استراحت 90% می باشد. همچنین تمرینات تجویز شده در منزل باید فقط با دوز تعیین شده در مورد تعداد، شدت، مدت زمان و نوع تمرینات انجام شود.

برای بیمارانی که در اثر بستری شدن در بخش مراقبتهای ویژه دچار ضعف یا سندرم پس از مراقبتهای ویژه شده اند، توصیه می شود که به یک مرکز فیزیوتراپی مراجعه کنند چون خطر بیش-تمرینی وجود دارد و نباید بیش از حد ظرفیت تحمل فرد شدت تمرین را بالا برد .

6 هفته پس از مرخص شدن از بیمارستان/ یا 6 هفته پس از ناپدید شدن علائم:

در برخی بیمارستانها 6 هفته بعد از مرخص شدن، بیماران توسط یک پزشک متخصص (متخصص ریه، قلب، یا داخلی) ویزیت خواهند شد و تست ورزش و تست عملکرد قب و ریه انجام خواهد شد. نتایج این تستها سطح عملکرد فیزیکی بیمار را تعیین خواهد کرد. این اطلاعات به فیزیوتراپیست کمک خواهد کرد که تمرینات ورزشی ویژه ای را تجویز کند و بیماران را براساس اهداف و نیازهای آنها راهنمایی کند.

اهداف درمان شامل پیشرفت بیشتر در فعالیتهای روزمره، افزایش سطح فعالیت فیزیکی و ظرفیت تمرین کردن و قدرت عضلانی و تحمل ورزش می باشد. برای ارزیابی وضعیت فعلی بیمار و تجویز اهداف درمانی جدید، استفاده از ابزارهای بالینی موجود (مثل قدرت مشت کردن، تست 6 دقیقه راه رفتن، بررسی سرعت راه رفتن و قدم برداشتن) توصیه می شود.

در این مرحله اصول توانبخشی بیماران با بیماریهای مزمن ریوی را می توان به کار گرفت. در شرایطی که نتیجه تستها خطری نشان نمی دهد، می توان شدت و مدت تمرینات را به تدریج افزایش داد. در این مرحله نیزبرای کاهش خطر افت اکسیژن خون باید وضعیت بیمار قبل، حین، و بعد از تمرین ارزیابی شود. اگر بیمار در 2 هفته اول بعد از افزایش شدت تمرینات، علائم بیش-تمرینی یا افت سطح اکسیژن خون را نشان نداد، نیاز به بررسی دقیق تر نخواهد داشت. تمرینات باید بر اساس وضعیت و شرایط فیزیکی بیمار تجویز شوند. در صورتی که محدودیت های عملکردی تعیین شده از طریق فیزیوتراپی برطرف نشود، ممکن است نیاز باشد که بیمار به متخصص دیگری ارجاع داده شود.

در نهایت اینکه اگرچه بسیاری از سوالات هنوز پاسخ داده نشده اند، ولی گذر زمان به تعیین نیازهای خاص بیماران بعد از کورونا به درمان فیزیوتراپی کمک خواهد کرد.